Grudzień – Odezwa do naszych braci!

Odezwa do naszych braci! to nieznany w historiografii bezcenny dokument, sporządzony przez ostatnich więźniów przetrzymywanych na terenie obozu zagłady w Chełmnie w latach 1944–1945, tuż przed  jego ostateczną likwidacją.

Ten wyjątkowy dokument, wraz załączoną niewielką, metalową puszką, Muzeum otrzymało od anonimowego darczyńcy w 2018 r. Rękopis przekazano następnie do pracowni konserwatorskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu celem podjęcia prac badawczych, a następnie konserwacyjnych i restauracyjnych. Badania, prowadzone pod kierunkiem konserwator Agnieszki Zięby, potwierdziły autentyczność rękopisu, pozwalając poznać jego formę i treść. Ze względu na znaczne ubytki materiału piśmienniczego odczytanie zapisu możliwe było jedynie w sposób fragmentaryczny. Treść dokumentu jest zbliżona do znanej od 1945 r. Odezwy do naszego przyszłego narodu. Podobieństwo sugeruje również tytuł odnalezionej zapiski. Obydwa teksty są datowane na 1 grudnia 1944 r. Jest bardzo prawdopodobne, że sporządziła je ta sama osoba.  

Obiekt jest przechowywany w zbiorach Muzeum w Chełmnie.

Ten wyjątkowy dokument, ujawniony tak wiele lat po wojnie, jest kolejnym przejmującym świadectwem losu ostatnich więźniów obozu, którzy za pomocą prostych słów, próbowali nazwać i zapisać swój los.

Tekst dokumentu został wydany w najnowszej publikacji muzealnej autorstwa Małgorzaty Grzanki i Agnieszki Zięby „Nazwali to, że biorą na robotę… Dokumenty osobiste więźniów niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie” poświęconej dokumentom sporządzonym przez żydowskich robotników przymusowych w obu okresach funkcjonowania obozu
(1941–1943, 1944–1945). Publikacja dostępna będzie w Muzeum od 9 grudnia.

Kilkuzdaniowy tekst został napisany w języku polskim, ołówkiem, jednostronnie, na kartce o wymiarach 14 x 20 cm. Fotografia przedstawia stan po konserwacji.