Maj - opakowanie kremu „Nivea”

tworzywo sztuczne, ⌀ 3,5 cm, MOK/CH/1294

Krem „Nivea” był pierwszym produktem kosmetycznym wytwarzanym na skalę masową. Kojarzony z okrągłym niebieskim opakowaniem swoją nazwę wywodzi z łac. niveus – ‘śnieżnobiały, biały jak śnieg’. Początki jego produkcji sięgają 1911 r. w niemieckim koncernie Beiersdorf z siedzibą w Hamburgu. Autorami słynnej receptury kremu byli chemik Isaak Lifschütz, dermatolog Paul Unna i farmaceuta Oskar Troplowitz – Żyd pochodzący z Gliwic.

Po przejęciu firmy przez Troplowitza krem produkowano najpierw w Katowicach, a od 1931 r. w poznańskiej fabryce, która dziś uznawana jest za jedną z najbardziej kompleksowych i efektywnych na świecie. Na wieczku opakowania znajdował się wizerunek sternika, którego w Poznaniu zastąpiono lotnikiem. 

To niewielkich rozmiarów opakowanie odnaleziono podczas badań wykopaliskowych na terenie poobozowym w Chełmnie w 2003 r. 

 

2


 
Kwiecień - buteleczka medyczna

szkło, wys. 10,5 cm, MOK/CH 826

Buteleczka lekko spłaszczona wykonana z ciemnego brązowego (oranżowego) szkła. Szyjka zwieńczona korkiem (niezachowany). Na brzuścu wypukła inskrypcja: „MAGISTER/KLAWE/WARSZAWA”.  Na dnie wytłoczony symbol „HF” wskazujący na fluorki wykorzystywane w przemyśle szklarskim.

Założycielem warszawskiej firmy był Henryk Klawe, farmaceuta, filantrop, pionier przemysłu farmaceutycznego w Polsce. Medykamenty produkowane w jego laboratoriach były bardzo popularne, nie tylko w granicach Warszawy, ale i na terenie całego Imperium Rosyjskiego. Po przejęciu przedsiębiorstwa przez syna Stanisława leki trafiały nie tylko do krajów europejskich, ale i do Kanady, czy na Bliski Wschód. Sprzedawano m.in. tabletki sztucznych wód mineralnych (wartością zbliżone do naturalnych) do sporządzenia w domu, które miały pomagać w dolegliwościach nerek, pęcherza czy żołądka.

W 2002 r. artefakt ze zbiorów Muzeum prezentowano podczas czasowej wystawy „Holokaust – nazistowskie ludobójstwo i motywy jego pamięci” w berlińskim Deutsches Historisches Museum.

 

 


Marzec – szminki

Miedź, wykop B/98 (pałac)

Szminki, oprawki i wkłady do szminek, to kolejny zbiór artefaktów odnalezionych na terenie poobozowym w Chełmnie. Produkt do makijażu ust, symbolu kobiecości, w sytuacji skrajnego gettowego i obozowego doświadczenia wykorzystywany był dla podkreślenia zachowanych sił witalnych, dodając otuchy i nadziei na lepsze jutro.

Menachem Sharon, bełchatowianin, który w Chełmnie w sierpniu 1942 r. stracił dziadków, matkę i dwóch młodszych braci, wspominał, dlaczego niektóre kobiety zabierały w „ostatnią podróż” oprócz przedmiotów codziennego użytku także pomadki: pragnęły dzięki nim poprawić zarówno swój wygląd, jak i dzieci, aby nie uznano ich za chorych. Z kolei Maryla Sperling, więźniarka siedmiu obozów koncentracyjnych, wspominała, że rozcierała resztki (szminki) delikatnie na policzkach, co uchroniło ją przed selekcją na śmierć.


Luty - portmonetka

wykop pałac, skóra, ebonit, 9,5 x 4 cm

Portmonetka damska wykonana ze skóry, w jej wnętrzu znajdowało się kilka guzików bieliźnianych i wycięte z papieru, niewykorzystane, kupony żywnościowe. Najbardziej czytelny (w języku niemieckim) upoważniał do wykupienia 10 gramów chleba od 16 października do 4 listopada 1941 r. Wierzchni kupon przykryty był czerwonym, wykonanym z ebonitu serduszkiem z małą podkówką. Podkowa według ludowych wierzeń przyciąga szczęście, powodzenie i pieniądze. W połączeniu z sercem miała zapewne przynieść szczęście w miłości.

Portmonetkę odnaleziono w miejscu opodal południowej części pałacu w Chełmnie, gdzie w czasie funkcjonowania obozu przy sortowaniu odzieży, przez jego okna wyrzucano rzeczy należące do ofiar. Obiekt ten możemy identyfikować z grupą ok. 20 tys. Żydów z Rzeszy, Pragi, Wiednia i Luksemburga, którzy w tym czasie zostali przetransportowani do łódzkiego getta. 


Styczeń – Figurka zwierzęca

kamień, wym. 3,5 x 2,5 cm, jama 4

Figurkę „siedzącej małpy” odnaleziono w tzw. jamie śmietniskowej na terenie poobozowym w Chełmnie. Przypomina jedną z trzech „mądrych małp” – Iwazaru, wywodzącą się z japońskiego przysłowia: „nie widzę nic złego, nie słyszę nic złego, nie mówię nic złego”.  Mogła stanowić pamiątkę po zagranicznej podróży, fascynację orientem, zabawkę, oddzielną rzeźbę lub dekorację przedmiotów użytkowych.

W zestawieniu z historią ofiar obozu zagłady symbolizuje niewypowiedziany lęk, obawę przed utratą życia. Zakrywająca pysk odzwierzęca postać wyraża niemoc wykrzyczenia światu swojego cierpienia i panującą zewsząd zmowę milczenia.


Czerwiec - Filiżanka-zabawka

porcelana, wym. wys. 1,4 cm, śr. 2,4 cm, nr inw. MOK/CH 1230

Niewielkich rozmiarów filiżanka odnaleziona w 2003 r. podczas badań wykopaliskowych na terenie poobozowym w Chełmnie jest nośnikiem pamięci o „niezawinionej winie” najmłodszych ofiar Holokaustu. Wśród zinwentaryzowanych obiektów muzealnych jest jedyną tego rodzaju pamiątką dziecięcej beztroskiej zabawy, prawdopodobnie z przeznaczeniem dla lalek. Z pewnością w komplecie z mini spodkiem.


Maj – Zawieszka-serce z wizerunkiem Mojżesza

 

metal/srebro, emalia, wym. śr. ok. 2 cm; ok. 1,5 x 1,5 cm, jama 7

Zawieszka składa się z dwóch osobnych części, gwiazdy i serca, połączonych ze sobą znajdującym się w górnej partii gwiazdy – uszkiem. Pierwsza część to gwiazda Dawida, której awers pokryty został zieloną emalią komórkową. W jego centrum widnieje hebrajski napis „Bóg”.


Luty – Gwiazda Dawida z hełmem strażackim

średnica 7,8 cm, badania archeologiczne, sezon 2002, pałac – jama śmietniskowa nr 7

Wśród rzeczy należących do ofiar obozu w Chełmnie znajdują się m.in. gwiazdy Dawida, które w czasie okupacji pozwalały Niemcom na szybką identyfikację osób pochodzenia żydowskiego, ale dla Żydów gwiazda jako znak miała również znaczenie uniwersalne, będące symbolem judaizmu, syjonizmu czy żydowskiej tożsamości.


Styczeń - znaczek inwalidy wojennego

W 2002 r. podczas badań wykopaliskowych na terenie ruin pałacu w Chełmnie, który od grudnia 1941 do 7 kwietnia 1943 r., czyli do dnia wysadzenia w powietrze, stanowił najważniejszy element infrastruktury niemieckiego obozu zagłady, odnaleziono niewielkich rozmiarów owalny znaczek z inskrypcją „INWALIDA WOJENNY”.


Aktualności

Kontakt

Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem

Oddział Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie

Instytucja Kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego

Chełmno 59A, 62-660 Dąbie
tel. 63 271 94 47; 695 003 137
e-mail: muzeum@chelmno-muzeum.eu

Zwiedzanie

Chełmno

wtorek – niedziela 9.00–15.00 
poniedziałek – nieczynne

 

Ostatnie wejście do Muzeum na pół godziny przed zamknięciem.

Las Rzuchowski

Teren otwarty dla zwiedzających 

© copyright Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie