Accessibility Tools

Upamiętnienie Romów i Sinti

Upamiętnienie Romów i Sinti

W dniach od 2 do 9 stycznia 1942 r. na terenie tzw. obozu leśnego (niem. Waldlager) funkcjonariusze SS-Sonderkommando Lange zamordowali ok. 4.300 Romów i Sinti, pochodzących z austriackich landów Burgenland i Styria, wsiedlanych w dniach od 5 do 9 listopada 1941 r. (w liczbie 5007) do tzw. obozu cygańskiego (niem. Zigeunerlager), przylegającego do getta łódzkiego.

W obozie tym panowała wysoka śmiertelność ze względu na epidemię tyfusu, stąd tak szybka decyzja władz niemieckich o jego likwidacji. Chorych więźniów wywożono do Kulmhof prawdopodobnie już w grudniu 1941 r. Uciekinier z Dąbia, Lajwe Wołkowicz wspominał, że gdy uciekał z miasta, na drodze do Grabowa widział ciężarówki
z „Cyganami” wiezionymi do Chełmna.

Ofiary mordowano w mobilnych komorach gazowych w lesie rzuchowskim, po czym grzebano w masowym grobie w ubraniach i z przywiezionym dobytkiem, o czym informował w relacji złożonej w lutym 1942 r. w getcie warszawskim uciekinier z Chełmna Szlama Ber Winer, pracujący jako grabarz w tzw. Waldkommando:

„[7 stycznia] Kierownik grupy strażniczej, esesman wyższej rangi, był wyjątkowym sadystą. Rozkazał owym ośmiu ludziom [żydowskim grabarzom] otworzyć drzwi samochodu i od razu uderzyła silna i ostra woń gazu. W samochodzie zabijano łódzkich Cyganów. Leżały tu ich rzeczy: harmonie, skrzypce, pierzyny, a nawet zegarki i złota biżuteria.”

„[9 stycznia] Na dziedzińcu [przed pałacem w Chełmnie] zobaczyliśmy dwie wielkie odkryte ciężarówki pełne Cyganów, mężczyzn, kobiet i dzieci, wraz z ich dobytkiem. Szybko załadowano nas na naszą ciężarówkę z plandeką, byśmy nie mogli porozumieć się z Cyganami. Był to właściwie jedyny przypadek, że w ogóle zobaczyliśmy żywe ofiary.” 

9 stycznia kwiaty i znicze pod pomnikiem upamiętniającym pomordowanych Romów i Sinti złożyli Izabela Terela, kierowniczka Muzeum Stacji Radegast, Oddziału Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi oraz Bartłomiej Grzanka, kierownik Muzeum w Chełmnie wraz z pracownikami. W imieniu prezydent miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej kwiaty złożył Andrzej Grzegorczyk, kustosz Muzeum Stacji Radegast.


Contact

Museum of the Former German Kulmhof Death Camp in Chełmno on Ner

Branch of the Martyrdom Museum in Żabikowo

Cultural Institution of the local government of Wielkopolskie Voivodeship

Office in the Museum in Chelmno
Chełmno 59A, 62-660 Dąbie
phone: +48 63 271 94 47 
Mobile +48 695 003 137
e-mail: muzeum@chelmno-muzeum.eu
www.chelmno-muzeum.eu

Visiting the Museum

Chełmno

Tuesday–Sunday: 9 am–3 pm
Monday: close

 

The last visitors are admitted an half hour before the closing time.

Las Rzuchowski

The area is open for visitors

© copyright Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie