IX Marsz Pamięci Ofiar Kulmhof

21 kwietnia po raz dziewiąty przez polany Lasu Rzuchowskiego przeszedł Marsz poświęcony pamięci ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). W tym roku w szczególny sposób upamiętniono Żydów wywiezionych z ponad 50 gett utworzonych przez władze niemieckie w miastach i miasteczkach przedwojennych województw poznańskiego, łódzkiego, pomorskiego i warszawskiego, które znalazły się na terenie okupowanych ziem polskich wcielonych do Rzeszy w ramach Okręgu Rzeszy Kraj Warty (Reichsgau Wartheland).

Deportacje z gett na terenie kraju Warty trwały od 8 grudnia 1941 r. kiedy w obozie zginęli pierwsi Żydzi przywiezieni z Koła aż po 14 września 1942 r., kiedy do Chełmna trafiły ofiary z ostatniego zlikwidowanego getta prowincjonalnego w Zelowie. Wśród ofiar wywiezionych z największego – getta łódzkiego – byli także Żydzi z Niemiec, Austrii, Czech i Luksemburga. W 1942 r. trafili do Kulmhof także austriaccy Romowie i Sinti, dzieci czeskie z Lidic i Leżaków, pensjonariusze domów opieki z Włocławka, niezidentyfikowane grupy dzieci polskich i radzieckich jeńców wojennych. Najbardziej prawdopodobna liczba ofiar zamordowanych w pierwszym okresie funkcjonowania obozu (grudzień 1941–kwiecień 1943 r.) to ok. 200 tysięcy.

Do zgromadzonych pod Pomnikiem Ofiar Zagłady przemówienia wygłosili dr Anna Ziółkowska, dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie oraz Robert Kropidłowski, starosta powiatu kolskiego. List od Michała Zielińskiego, wojewody wielkopolskiego, odczytała Monika Donke-Cieślewicz, dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Następnie uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierza Wielkiego w Kole odczytali fragmenty relacji ocalonych z Zagłady Żydów z Brzezin, Krośniewic, Kutna i Przedcza.

„Wysiadam z pociągu w piękny majowy poranek i wędruję po ulicach mojego rodzinnego miasta. […]

Miasteczko straciło dla mnie istotny element – swój ludzki krajobraz, niepowtarzalny kolor, który nadali jego żydowscy mieszkańcy. […]

Wędrowałem po ulicach i zaułkach, zaglądałem do dobrze znanych sklepików i straganów. Z ich ciemnych wnętrz wyjrzała śmierć. Ta żydowska śmierć towarzyszyła mi krok po kroku. To był mój cień na ruinach mojego miasta. […]

Na zewnątrz czuć maj, ze świeżymi bzami i żonkilami. Dzieci bawiły się beztrosko na słońcu. Zapach przypomniał mi Szawuot z dawnych czasów. […] Gdy ze smutkiem opuściłem rodzinne miasto, poczułem, że to miejsce jest mi najbliższe, a jednocześnie obce na świecie”.

Izajasz Trunk, Kutno

Następnie uczestnicy uroczystości przeszli w milczeniu pod Ścianę Pamięci, gdzie po wysłuchaniu modlitw za ofiary obozu odmówionych przez Leonarda Śniatkiewicza z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi oraz ks. Krzysztofa Kaczmarka, proboszcza parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie złożyli kwiaty i znicze.

W uroczystości wzięli udział Piotr Michalak, burmistrz Kłodawy; Bożena Dominiak, wójt Gminy Grzegorzew; Mariusz Rybczyński, wójt Gminy Koło; Dariusz Ostrowski, wójt Gminy Kościelec; Wacław Zwoniarkiewicz, przewodniczący Rady Miasta Dąbie; Monika Ciesielska, sekretarz Miasta Koło, prof. UAM dr hab. Konrad Białecki, kierownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu; reprezentanci posłów na Sejm RP Leszka Galemby, Zbigniewa Hoffmana i Tadeusza Tomaszewskiego, delegacje Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Nadleśnictwa Koło, przedstawiciele instytucji kultury i stowarzyszeń z Łodzi oraz powiatów kolskiego i kutnowskiego oraz liczne delegacje szkół z powiatu kolskiego.