Grudzień - Zaplecek chanukiji

: 09 grudzień 2020

blacha/srebro, wym. 22 x 21 cm, jama 2

Wśród licznych eksponatów Muzeum w Chełmnie, takich jak sztućce, garnki, buteleczki lekarskie, elementy biżuteryjne czy maszynki do golenia, osobne miejsce zajmują przedmioty-artefakty związane z kultem i judaika. Na przykład mezuzy, kieliszki z napisem Pesah, kubeczki kiduszowe czy świeczniki szabasowe. Jednym z najcenniejszych zabytków jest zaplecek lampy chanukowej.

Nazwa lampy wywodzi się od żydowskiego święta Chanuki, obchodzonego na pamiątkę ponownego poświecenia Świątyni Jerozolimskiej po jej spustoszeniu i dewastacji w II wieku p.n.e. przez ówczesnego władcę imperium Seleukidów, Antiocha IV. Chanuka z hebr. oznacza „poświęcenie”, ale nazywana jest również Świętem Świateł. Podczas Chanuki używa się specjalnego dziewięcioramiennego świecznika zwanego chanukiją. W ośmiodniowym Święcie, każdego dnia zapalana jest jedna świeczka. W tym celu stosuje się dodatkową, pomocniczą świecę (lampkę) zwaną szamesem. Po rytualnym oczyszczeniu Świątyni w jej wnętrzu znaleziono dzban z oliwą, służącą do utrzymania płomienia w menorze – siedmioramiennym świeczniku zapalanym codziennie przez arcykapłana. Oliwy miło starczyć zaledwie na jeden dzień. W cudowny sposób wystarczyło jej aż na osiem. Stąd tradycja zapalania chanukowego świecznika. Chanuka to niezwykle radosne i rodzinne święto.

Zaplecek tradycyjnie umieszcza się za gniazdami przeznaczonymi na oliwę lub świece. Przechowywany w zbiorach Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem został wykonany z blachy pokrytej cienką warstwą srebra. Zdobienia w postaci lwów w układzie antytetycznym stanowią charakterystyczny element sztuki judaistycznej. Oś lustra chanukiji wyznacza menora stylizowana na Drzewo Życia. Wizerunki lwów odgrywają rolę strażników cennej menory. Brzegi zaplecka dodatkowo zdobią ornamenty muszlowe i w kształcie esownic. Całość wieńczy korona podobna do tych, którymi dekoruje się Torę.

Zabytkowe lampy chanukowe odznaczają się różnorodnością form i dekoracji. W zbiorach Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego znajduje się chanukija (https://cbj.jhi.pl/documents/983400/0/), której zaplecek swoim wyglądem, techniką wykonania i zdobienia, przypomina ten prezentowany na stałej wystawie historycznej w Chełmnie. Chanukija ze zbiorów ŻIH datowana jest na 2. poł. XIX wieku, a pochodzi z fabryki wyrobów platerowanych Frageta w Warszawie.

Grudzień - Zaplecek chanukiji

Aktualności

Kontakt

Zwiedzanie

Chełmno

Las Rzuchowski

Menu boczne