23 czerwca 1944 r. do niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, po prawie rocznej przerwie, wznowiono masowe transporty Żydów z getta w Łodzi (Litzmannstad Getto) – jedynej „dzielnicy zamkniętej” funkcjonującej w tym czasie na terenie tzw. Kraju Warty (Warthegau).
Wywózki do Kulmhof poprzedziły przewidzianą na sierpień 1944 roku ostateczną likwidację łódzkiego getta.
Z chwilą rozpoczęcia wysiedleń w getcie przebywało około 76 tys. osób. Do 14 lipca 1944 r. w dziesięciu transportach do Kulmhof wywieziono łącznie 7196 osób. Pozostających jeszcze przy życiu mieszkańców getta między 9 a 29 sierpnia wysłano do obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau.
Żydzi niezwłocznie po przybyciu do Chełmna (Kulmhof) byli ograbiani ze swojego dobytku, który pozwolono im zabrać w podróż „poza teren getta”, do lepszej egzystencji. W rzeczywistości był to ostatni etap podróży, po której następowała śmierć w mobilnych komorach gazowych.
Motywem przewodnim wystawy jest „ostatnia droga” ofiar w ujęciu fizycznego doświadczenia (warunków podróży, atmosfery i wywołanych emocji u podróżujących), jak i symbolicznych znaczeń, przedmiotów zabieranych w ostatnią podróż lub ją imitujących (okucia walizek, buty itp.). To przedmioty-artefakty wprowadzą odbiorcę w prezentowaną treść.
Na dziesięciu planszach osadzonych na drewnianej konstrukcji ukazano historię łódzkiego getta, od jego zorganizowania przez niemieckie władze okupacyjne, warunki życia w nim panujące, poprzez procedurę poprzedzającą odjazdy transportów ze Stacji Radegast, do jego likwidacji i losów ocalonych z Zagłady.
Głównym celem wystawy jest upamiętnienie blisko 80 tys. ofiar łódzkiego getta, zamordowanych w obozie zagłady Kulmhof w dwóch okresach jego zbrodniczej działalności, ze szczególnym uwzględnieniem więźniów deportowanych w ostatnich transportach.
Kurator wystawy: Magdalena Babik,
oprawa plastyczna: Maciej Janowicz,
miejsce ekspozycji: Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, Oddział Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie,
okres ekspozycji: od 23 czerwca 2019,
wystawa czynna: w godzinach pracy Muzeum od 1 kwietnia do 30 września, od g. 9.00 do17.00 (wtorek–niedziela), od 1 października do 31 marca, od g. 9.00–15.00.
