Zakończenie prac na III Kwaterze Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim

W listopadzie br. zakończono prace na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim w ramach zadania inwestycyjnego „Renowacja cmentarza ofiar obozu zagłady Kulmhof w Lesie Rzuchowskim Etap V” w programie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Cmentarze i groby wojenne w kraju”.

W ramach zadania wykonano m. in. nowe obmurowanie znajdującej się na terenie III Kwatery masowej mogiły ofiar obozu w jej rzeczywistych wymiarach ustalonych podczas badań bezinwazyjnych przeprowadzonych w 2012 r. Prace prowadzone były pod nadzorem Komisji Rabinicznej do Spraw Cmentarzy.

Całkowita wartość zadania wyniosła 530 tys. zł, z czego 310 tys. dofinansowania pochodziło ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego, 220 tys. ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Odkryta latem 1945 r., podczas śledztwa prowadzonego przez sędziego śledczego Sądu Okręgowego w Łodzi Władysława Bednarza, mogiła jest największym masowym grobem ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). Chronologicznie druga, została wykopana niedaleko najstarszej, znanej dzięki relacjom pracujących przy niej żydowskim grabarzom z tzw. Waldkommando, Szlamy Winera i Michała Podchlebnika, którzy nie wspominali o powstawaniu nowej mogiły, zatem została wykopana po ich ucieczce 19 stycznia 1942 r. Pomiędzy 2 a 22 lutego do obozu nie kierowano żadnych transportów, być może w tym czasie przygotowywano kolejny – o wiele większy masowy grób. Od 22 lutego do 2 kwietnia 1942 r. do Chełmna przywożeni byli co dzień Żydzi z getta łódzkiego, w marcu ponadto więźniowie gett z powiatu kutnowskiego (Krośniewice, Żychlin, Kutno), liczba ofiar wyniosła wówczas niemal 40 tysięcy.

W związku z tym, że podczas prospekcji prowadzonych podczas śledztwa natrafiono na rzeczy osobiste Żydów pochodzących z Włocławka, nadano mogile nazwę „włocławskiej”. Jednak Żydzi ci znaleźli się prawdopodobnie w grupie wysiedlonych uprzednio do getta w Łodzi i stamtąd wywiezieni do obozu. Ciała ofiar wywożonych z gett położonych na terenie powiatów włocławskiego i nieszawskiego oraz rejencji łódzkiej w kwietniu i maju 1942 r. grzebano w chronologicznie najpóźniejszych masowych mogiłach na największej polanie tzw. obozu leśnego (Waldlager), ob. IV Kwatera Miejsca Pamięci. Po 22 maja 1942 r., Niemcy wstrzymali deportacje w związku z rozkładem ciał w masowych grobach. Latem były one wydobywane i palone najpierw w prowizorycznych dołach paleniskowych, a następnie w dwóch wybudowanych w tym celu krematoriach. Ciała ofiar z kolejnych transportów (od lipca do września 1942.) nie były już grzebane, a spalane natychmiast po zagazowaniu.