Marzec – Odznaka Przysposobienia Wojskowego Kobiet

wym. ok. 2 x 2 cm, mosiądz, wykop F/98

Prezentowana odznaka przypomina o największej kobiecej organizacji paramilitarnej z okresu II RP. Początki idei Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK) sięgają 1922 r., gdy Wojsko Polskie z braku środków finansowych rozwiązało Ochotniczą Legię Kobiet. Kombatantki pierwszej wojny światowej i walk o granice pragnęły nadal uczestniczyć we wzmacnianiu i współtworzeniu niepodległej Rzeczypospolitej.

W tym samym roku utworzono przy III Oddziale Sztabu Generalnego WP – Referat Przysposobienia Rezerw Kobiecych, na którego czele stanęła por. Maria Wittek (późniejsza Komendantka Naczelna PWK). Praca w terenie i zaangażowanie przeszkolonych instruktorek doprowadziło do utworzenia w marcu 1928 r. Organizacji Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju (OPKdoOK).

Głównym celem Organizacji było przygotowanie kobiet poprzez zdobycie odpowiednich kwalifikacji do działań obronnych w kraju na wypadek wybuchu kolejnej wojny. Działania te miały głównie charakter pomocniczy, jak zastąpienie zmobilizowanych mężczyzn (ciążył na nich powszechny obowiązek służby wojskowej) w dotychczasowej pracy, społeczna samoobrona przeciwgazowa i przeciwlotnicza, czy pełnienie funkcji łączniczek i sanitariuszek.

Uczestniczką OPKdoOK mogła zostać każda obywatelka Polski do lat 18, po uprzednim uzyskaniu zgody rodziców i szkoły. Członkiniami rzeczywistymi były pełnoletnie po ukończeniu wymaganego przysposobienia do obrony kraju.

Odznaka z orłem stanowiła część umundurowania „pewiaczek” (nieoficjalna nazwa członkiń PWK), którego sposób noszenia określała instrukcja Naczelnej Komendantki. Pojawiały się głównie na patkach kołnierzowych bluz, kurtek, frenczy, płaszczy czy na nakryciach głowy. Napis PWK i obwódka tarczki emaliowane były na żółto, tło na granatowo. Odznaka znajduje się w zbiorach Muzeum w Chełmnie.

W obliczu nieuchronnej groźby wybuchu wojny, dzięki staraniom OPKdoOK w 1937 r. „przysposobienie” wprowadzono jako przedmiot obowiązkowy do żeńskich szkół średnich. Należy podkreślić, że udział w organizacji był dobrowolny, w swoich szeregach miała blisko 50 tys. członkiń. Wiele z nich uczestniczyło później w wojnie obronnej Polski z 1939 r. oraz działało w konspiracji.